Śmierć pracownika, a wypłata wynagrodzenia

Każdy stosunek pracy ustaje wraz ze śmiercią pracownika, o czym wprost mówi kodeks pracy w art. 63(1) § 1. Co w takiej sytuacji dzieje się z niewypłaconym wynagrodzeniem i innymi świadczeniami, do których uprawniony był zmarły pracownik? Kto i w jaki sposób może otrzymać te świadczenia? Odpowiedzi postaram się udzielić w niniejszym krótkim artykule.

Jakie świadczenia podlegają wypłacie?

Zanim wskażę kto i na jakich zasadach uprawniony jest do otrzymania świadczeń po zmarłym pracowniku przyjrzyjmy się o jakich świadczeniach możemy w takiej sytuacji mówić. Mimo, że sam stosunek pracy wygasa wraz ze śmiercią pracownika, Zgodnie z art. 63(1) § 2 kodeksu pracy na uprawnione osoby przechodzą prawa majątkowe ze stosunku pracy, wśród których można wymienić przede wszystkim:

• niewypłacone wynagrodzenie, lub jego część;
• diety;
• nagrody;
• ekwiwalent za niewykorzystany urlop;
• przychody z praw autorskich i praw pokrewnych

Osoby uprawnione do otrzymania świadczeń należnych zmarłemu pracownikowi

Zgodnie z art. 63(1) § 2 kodeksu pracy powyższe prawa majątkowe przechodzą w równych częściach na małżonka oraz inne osoby spełniające warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej w myśl przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. By rozszyfrować powyższe sformułowanie, należy sięgnąć do art. 67 ww. ustawy, która wymienia osoby uprawnione do otrzymania renty socjalnej:

1. dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione;
2. przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka;
3. małżonka (wymieniony już wprost w kodeksie pracy);
4. rodziców – a także ojczyma i macochę oraz osoby przysposabiające, których w rozumieniu przepisów uważa się za rodziców

Katalog ten jest zamknięty, co oznacza że osoby niewymienione w tym przepisie nie będą uprawnione do otrzymania świadczeń po zmarłym pracowniku. Należy zwrócić uwagę także na to, że poszczególne grupy uprawnionych osób muszą spełnić dodatkowe wymogi określone w art. 68-71 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Przykład: dzieci własne zmarłego, dzieci drugiego małżonka lub dzieci przysposobione są osobami uprawnionymi w rozumieniu ww. przepisu do ukończenia 16 lat lub do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia, albo bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w okresie do ukończenia 16 lub 25 roku życia

Bardzo istotną rzeczą jest to, że osoby uprawnione w rozumieniu ww. przepisów niekoniecznie muszą być spadkobiercami zmarłego pracownika – prawa majątkowe związane z pracą nie wchodzą bowiem w skład spadku! Możliwa jest zatem sytuacja, w której osoba wydziedziczona przez spadkodawcę i tak będzie uprawniona do otrzymania części jego praw majątkowych związanych z pracą.

Jak otrzymać świadczenia po zmarłym pracowniku? – procedura

Po uzyskaniu wiadomości o śmierci pracownika, pracodawca zobowiązany jest do samodzielnego ustalenia kręgu osób uprawnionych w rozumieniu ww. przepisów – np. na podstawie informacji zgromadzonych w aktach osobowych pracownika, poprzez rozpytanie jego  współpracowników lub krewnych . W praktyce jednak najczęściej zdarza się, że to członkowie rodziny zmarłego pracownika sami zgłaszają się do pracodawcy.

W tym miejscu wiele osób może zadać sobie pytanie, czy pracodawcy należy przedstawić jakiś dokument potwierdzający prawo dziedziczenia po zmarłym – odpowiedź brzmi: NIE. Jak wspomniałem powyżej, osoby uprawnione do objęcia praw majątkowych związanych z pracą zmarłego nie są tożsame z jego spadkobiercami, a samo przejście tych praw majątkowych nie jest dziedziczeniem – sama procedura jest zaś odformalizowana. Dlatego właśnie jedynym dokumentem, który trzeba przedstawić pracodawcy jest dokument poświadczający tożsamość (dowód osobisty lub paszport) – w ten sposób potwierdza się przynależność do jednej z opisanych wyżej grup osób uprawnionych.

Prawa majątkowe zmarłego pracownika przechodzą na osoby uprawnione w częściach równych – tzn. dzieli się je równo pomiędzy wszystkich uprawnionych.

Przykład: jeśli osobami uprawionymi są: małżonek i troje dzieci zmarłego pracownika, a także jego jeden żyjący rodzic, to każda z tych osób otrzyma po 1/5 całości praw.

Po ustaleniu tożsamości osób uprawnionych pracodawca oblicza wysokość świadczeń im należnych i umieszcza te osoby na liście płac, a następnie przystępuje do wypłaty. Wypłata świadczeń należnych osobom małoletnim następuje do rąk ich drugiego rodzica lub opiekuna prawnego.

Co ważne: nie jest możliwe wypłacenie całości świadczeń po zmarłym pracowniku jednej osobie uprawnionej i pozostawienie jej kwestii podzielenia się z pozostałymi uprawnionymi – każda z tych osób może bowiem zgłosić się do pracodawcy samodzielnie i będzie uprawniona do otrzymania swojej części świadczenia nawet wtedy, kiedy całość świadczeń została uprzednio wypłacona innemu uprawnionemu. W takiej sytuacji pracodawcy przysługiwać będzie względem takiego uprawnionego prawo żądania zwrotu nienależnie pobranej części świadczeń.

Należy pamiętać także, że otrzymanie świadczeń po zmarłym pracowniku jest przychodem w rozumieniu przepisów prawa podatkowego, a więc podlegają one opodatkowaniu.

Co jeśli zmarły pracownik nie pozostawił żadnej osoby, o której mówi art. 63(1) § 2 kodeksu pracy?

W takiej sytuacji świadczenia należne zmarłemu pracownikowi wchodzą w skład spadku po nim i podlegają dziedziczeniu przez spadkobierców. Pracodawca będzie mógł wypłacić spadkobiercy zmarłego pracownika należne świadczenia dopiero po przedłożeniu mu  prawomocnego postanowienia sądu o stwierdzeniu nabyciu spadku.

Co dzieje się z długami zmarłego pracownika wobec pracodawcy?

Wszystkie powyższe rozważania niniejszego artykułu dotyczyły świadczeń należnych zmarłemu pracownikowi – tj. w skrócie mówiąc jego aktywów. Czasem zdarzają się jednak sytuacje, w których pracownik ma względem pracodawcy pewne zobowiązania lub długi (np. za zniszczony sprzęt służbowy) – czy one również przechodzą na osoby uprawnione? Odpowiedź jest negatywna – długi zmarłego pracownika zawsze zaliczane są do spadku, a tym samym obciążają jedynie spadkobierców.

W razie pytań związanych z prawem pracy lub prawem spadkowym zachęcam do kontaktu z Kancelarią. 

Zachęcam również do lektury pozostałych artykułów z zakresu prawa pracy dostępnych pod adresami: https://adwokat-sewielski.pl/umowa-zlecenie-a-badania-lekarskie-i-szkolenie-bhp/ oraz: https://adwokat-sewielski.pl/czy-pracodawca-dowie-sie-o-skazaniu-pracownika/