Wielu klientów zwraca się do mnie z pytaniem, czy pracodawca jest z urzędu powiadamiany przez sąd lub organy ścigania o skazaniu pracownika za przestępstwo. Wiedza pracodawcy o skazaniu pracownika i ewentualne sankcje zawodowe i dyscyplinarne, którym pracownik może być poddany (a także ostracyzm w środowisku pracy) jest w wielu wypadkach dodatkowym, bardzo uciążliwym „efektem ubocznym” procesu karnego – czy da się go uniknąć?

Już na samym wstępie należy jasno zaznaczyć, że co do zasady sąd, organy ścigania, ani żadna inna instytucja, nie powiadamiają pracodawcy skazanego o fakcie i szczegółach skazania. Informacje dotyczące skazania należą bowiem do danych chronionych, jako dane wrażliwe, toteż nie jest możliwe ich przetwarzanie (rozpowszechnianie, przekazywanie) bez zgody samej zainteresowanej osoby, lub w wypadkach przewidzianych prawem (np. w art. 6 ust. 1 RODO).

Od zasady tej istnieje jednak szereg wyjątków – wszystkie one jednak znajdują swoje oparcie ustawowe, toteż jeżeli nie zachodzi żadna z sytuacji opisanych w ustawie karnej, pracodawca może w ogóle nie dowiedzieć się o procesie i wyroku karnym, zapadłym wobec swojego pracownika.

Kiedy informacja o prowadzeniu postępowania karnego jest przekazywana pracodawcy podejrzanego lub oskarżonego?

Zgodnie z art. 21 par. 1 kodeksu postępowania karnego (k.p.k.) o wszczęciu i ukończeniu postępowania toczącego się z urzędu przeciw:

1. funkcjonariuszom publicznym, osobom zatrudnionym w instytucjach państwowych, samorządowych i społecznych, uczniom i słuchaczom szkół, żołnierzom, a także duchownym i członkom zakonów oraz diakonatów – należy bezzwłocznie zawiadomić przełożonych tych osób;
2. osobom będącym członkami samorządu zawodowego – należy bezzwłocznie zawiadomić właściwy organ tego samorządu;
3. komornikom sądowym, asesorom komorniczym i aplikantom komorniczym – należy bezzwłocznie zawiadomić Ministra Sprawiedliwości, prezesa sądu apelacyjnego oraz prezesa sądu rejonowego właściwych ze względu na siedzibę kancelarii komorniczej.

W przepisie tym wymieniono wyczerpująco wszystkie grupy zawodowe, w których ujawnienie informacji o prowadzeniu postępowania karnego wobec ich członków jest obowiązkowe. Należy zauważyć jednak, że ma to miejsce tylko wtedy, jeżeli postępowanie karne toczy się z urzędu – wyłączone są więc z hipotezy tego przepisu wszystkie postępowania prywatnoskargowe.

Zawiadomienie pracodawcy o tymczasowym aresztowaniu pracownika

Szczególną sytuacją jest zastosowanie wobec pracownika, będącego podejrzanym lub oskarżonym, najsurowszego środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania. Z uwagi na jego charakter i wymuszoną nieobecność w pracy osoby, wobec której zastosowano tymczasowe aresztowanie, ustawodawca w art. 261 par. 3 k.p.k. postanowił, że o zastosowaniu tymczasowego aresztowania sąd jest obowiązany niezwłocznie zawiadomić pracodawcę, szkołę lub uczelnię, w stosunku do żołnierza – jego dowódcę, a w przypadku, gdy oskarżonym jest przedsiębiorca lub niebędący pracownikiem członek organu zarządzającego przedsiębiorcy, na jego wniosek – zarządzającego przedsiębiorstwem.

Zawiadomienie pracodawcy o wyroku skazującym

Jak wspomniałem powyżej, pracodawca z urzędu dowie się o wyroku skazującym zapadłym wobec swojego pracownika tylko w określonych sytuacjach. Kolejno zatem:

1. w razie orzeczenia zakazu zajmowania określonego stanowiska lub wykonywania określonego zawodu, sąd przesyła odpis wyroku właściwemu organowi administracji rządowej lub samorządu terytorialnego oraz pracodawcy albo instytucji, w której skazany zajmuje objęte zakazem stanowisko lub wykonuje objęty zakazem zawód – art. 180 kodeksu karnego wykonawczego (k.k.w.);
2. w razie orzeczenia zakazu zajmowania stanowiska lub wykonywania zawodu lub pracy w organach i instytucjach państwowych i samorządu terytorialnego, a także w spółkach prawa handlowego, w których Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego posiadają bezpośrednio lub pośrednio przez inne podmioty co najmniej 10% akcji lub udziałów, sąd przesyła odpis wyroku odpowiedniemu pracodawcy, organowi lub instytucji – art. 181d k.k.w. w zw. z art. 180 k.k.w.;
3. w razie orzeczenia zakazu prowadzenia pojazdów, jeżeli skazany wykonuje zawodowo czynności związane z prowadzeniem pojazdów, o orzeczeniu sąd zawiadamia bezzwłocznie pracodawcę, u którego skazany jest zatrudniony – art. 182 par. 1 k.k.w.;
4. jeżeli skazany, w związku z wykonywanym przez siebie zawodem lub prowadzeniem określonej działalności gospodarczej, należy do zrzeszenia zawodowego, stowarzyszenia, związku lub cechu albo innej organizacji gospodarczej, sąd zawiadamia je o orzeczeniu zakazu wykonywania zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej.

Z powyższego wynika, że pracodawca dowie się o wyroku skazującym swojego pracownika tylko w określonych sytuacjach, które najczęściej wiązać będą się z orzeczeniem zakazu prowadzenia określonej działalności lub wykonywania określonego zawodu, a także dotyczyć będą pracy w jednostkach i organach publicznych – rządowych lub samorządowych.

Na zakończenie ważna uwaga – mimo, że w większości przypadków pracodawca nie będzie informowany z urzędu o postępowaniu i wyroku karnym swojego pracownika, to informacja o skazaniu zawsze będzie dostępna w Krajowym Rejestrze Karnym (KRK). Każde skazanie podlega bowiem wpisowi do KRK z urzędu, a pracodawca może zażądać od pracownika przedłożenia stosownego zaświadczenia (tzw. „zaświadczenia o niekaralności”), będącego informacją z tego właśnie rejestru – i w ten sposób dowiedzieć się o zapadłym wobec pracownika orzeczeniu skazującym.

W razie pytań lub wątpliwości związanych z szeroko rozumianym postępowaniem karnym i prawem pracy zachęcam do kontaktu z Kancelarią. Zachęcam również do odwiedzenia i polubienia profilu Kancelarii na Facebooku, w celu otrzymywania powiadomień o najnowszych publikowanych artykułach oraz bieżących informacji dotyczących działalności Kancelarii.