Co wchodzi w skład majątku osobistego małżonka?

Majątek wspólny, a majątek osobisty

W znacznej większości małżeństw zawieranych w Polsce małżonkowie nie decydują się na zawarcie umów majątkowych, toteż z mocy prawa powstaje między nimi ustrój wspólności majątkowej (zgodnie z art. 31 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego – KRO). Ten sam przepis stanowi, że przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków. Tytułowe pytanie można byłoby zatem zadać także w ten sposób: co nie wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków? Niniejszy artykuł postara się zwięźle przedstawić tę kwestię.

Co wchodzi w skład majątku osobistego małżonka?

Katalog rzeczy, które stanowią wyłączną własność małżonka i tym samym nie wchodzą do wspólności majątkowej, zamieszczony został w art. 33 KRO. Kolejno zatem w skład majątku osobistego wchodzą:

  1. przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej – czyli np. wszelkie nieruchomości, pojazdy itp. które zostały nabyte przez małżonków przed zawarciem małżeństwa (lub zawarciem umowy o wspólność majątkową) pozostają nadal ich odrębną, wyłączną własnością;
  2. przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił – dotyczy to dziedziczenia testamentowego, jak i ustawowego, jak również zapisu zwykłego i windykacyjnego. Spadkobierca lub darczyńca może postanowić, że dziedziczony/darowany majątek wejdzie albo w skład wspólności majątkowej, albo w skład majątku osobistego jednego małżonka albo w skład majątków osobistych obojga małżonków – może przy tym określić udziały, w jakich małżonkowie ten majątek obejmą;
  3. prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom – dotyczy to np. praw związanych z udziałem małżonka w spółce cywilnej;
  4. przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków – np. ubrania, przedmioty higieny osobistej, zegarek, sprzęt sportowy, hobbystyczny, instrumenty muzyczne. Jak podkreśla się w literaturze przedmiotu „[…] przedmioty gromadzone w celu lokaty kapitału, np. cenna biżuteria, dzieła sztuki, nie należą do majątku osobistego” (tak np. B. Kubica [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. M. Fras, M. Habdas, Warszawa 2021, art. 33);
  5. prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie – np. służebności osobiste, prawo dożywocia, prawo do alimentów;
  6. przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość – np. odszkodowanie za urazy odniesione w wypadku komunikacyjnym lub zadośćuczynienie za naruszenie dóbr osobistych;
  7. wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków – np. zaległe, a niewypłacone wynagrodzenie, należne premie itp. Wynagrodzenie już wypłacone wchodzi jednak w skład majątku wspólnego – zgodnie z art. 31 § 2 pkt. 1 KRO;
  8. przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków – np. nagrody za osiągnięcia sportowe, artystyczne, twórcze, naukowe;
  9. prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy – np. tantiemy i honoraria za publikacje, wydawnictwa, programy komputerowe, opłaty za patenty i inne prawa na dobrach niematerialnych;
  10. przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej – tzw. zasada surogacji, zgodnie z którą jeden składnik majątkowy, będący odrębną własnością małżonka zastępuje się innym, który również stanowić będzie jego wyłączną własność (np. sprzedaż działki, stanowiącej własność osobistą małżonka i zakup mieszkania, za pieniądze uzyskane ze sprzedaży – mieszkanie wejdzie w skład majątku osobistego małżonka).

 

Zaznaczyć należy, że w większości przypadków przynależność danych składników majątkowych do majątku czy to wspólnego, czy to osobistego nie ma praktycznego znaczenia, jeżeli małżeństwo funkcjonuje zgodnie – w takiej sytuacji wszystkie składniki majątkowe służą po prostu zaspokajaniu potrzeb rodziny, a granice między majątkami osobistymi małżonków, a majątkiem wspólnym zacierają się. Znaczenia nabiera to jednak w sytuacji konfliktu, a zwłaszcza orzeczenia rozwodu i następnie dokonywania działu majątku i wzajemnych rozliczeń między małżonkami. Należy pamiętać, że w sytuacji, w której przynależność danej rzeczy jest niepewna, wątpliwość tę rozstrzyga się na korzyść jej przynależności do majątku wspólnego (tak wyrażono m.in. w wyroku SA w Białymstoku z 5.02.2018 r., I ACa 747/17, LEX nr 2453714; i uchwale SN z 7.07.2016 r., III CZP 32/16, OSNC 2017/5, poz. 57).

W razie pytań jak zwykle zachęcam do kontaktu z Kancelarią i jednocześnie zapraszam do lektury moich innych artykułów dostępnych w zakładce Aktualności.

Zachęcam również do odwiedzenia i polubienia profilu Kancelarii na Facebooku, w celu otrzymywania powiadomień o najnowszych publikowanych artykułach oraz bieżących informacji dotyczących działalności Kancelarii.

Najnowsze aktualności

Zakres usług