Organy władzy publicznej – w tym wójt (burmistrz, prezydent miasta) zobowiązane są do działania na podstawie i w granicach prawa, co wynika zarówno z zasady demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji RP), jak i wprost z art. 6 kodeksu postępowania administracyjnego (k.p.a.). Co można zrobić w sytuacji, w której uważamy, że organy te dopuściły się naruszenia przepisów, lub działały w inny nienależyty sposób?

Skarga na działanie wójta (burmistrza, prezydenta miasta) – kto może złożyć? Podstawa prawna

Podstawowym uprawnieniem każdej osoby, która jest świadkiem lub ofiarą nienależytego działania organów władzy publicznej, jest możliwość złożenia skargi. Uprawnienie to zagwarantowane jest w co najmniej dwóch aktach prawnych: w ustawie z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (art. 18b ust. 1) oraz w k.p.a. (art. 227). Co istotne – skargę na działanie wójta (burmistrza, prezydenta miasta) może złożyć nie tylko osoba, która w wyniku tego działania poniosła szkodę, lecz każdy i w każdym czasie. Zgodnie z art. 221 § 3 k.p.a. skargi (i wnioski) można składać w interesie publicznym, własnym lub innej osoby za jej zgodą. Oznacza to, że w skardze nie trzeba wykazywać swojego interesu prawnego do jej złożenia lub jakiegokolwiek osobistego powiązania z przedmiotem skargi.

W dalszej części niniejszego artykułu posługiwać się będę pojęciem „skargi na działanie wójta” – należy pamiętać jednak, że wszystkie poniższe uwagi w pełny sposób odnosić się będą także do burmistrza i prezydenta miasta.

Co może być przedmiotem skargi?

Zgodnie z art. 227 k.p.a. przedmiotem skargi może być w szczególności zaniedbanie lub nienależyte wykonywanie zadań przez właściwe organy albo przez ich pracowników, naruszenie praworządności lub interesów skarżących, a także przewlekłe lub biurokratyczne załatwianie spraw. Jest to jednak tylko wyliczenie przykładowe, co oznacza, że zakres spraw, mogących być przedmiotem skargi jest bardzo szeroki.

Jak podkreśla się w orzecznictwie sądów administracyjnych: ustawodawca nie ograniczył przedmiotu skargi. Osoba wnosząca skargę powinna wskazać jedynie przedmiot swojego niezadowolenia i podmiot, którego jej zdaniem błędne lub nieprawidłowe działania są powodem złożenia skargi (m.in. wyrok NSA z 3.01.2013 r., I OSK 1762/12, wyrok NSA z 10.03.2022 r., II OSK 2821/21).

Forma i wymogi skargi

Przepisy nie przewidują żadnych szczególnych wymogów formalnych dla skargi na działanie wójta, co oznacza, że zastosowanie znajdą ogólne wymogi dla pism wnoszonych na podstawie k.p.a. Skarga winna mieć formę pisemną, zaś w treści pisma wskazać należy:

• imię, nazwisko i adres skarżącego;
• oznaczenie organu do którego kierowana jest skarga;
• oznaczenie organu lub osoby, których działania są przedmiotem skargi;
• opis działań organu, będących przedmiotem skargi;
• podpis skarżącego

Skarga jest środkiem odformalizowanym – zarzuty i opis działań będących przedmiotem skargi nie muszą spełniać żadnych szczególnych wymogów (np. powoływania się na konkretne przepisy prawa). Wystarczy, że z treści skargi da się jednoznacznie wywnioskować jakich działań organu ona dotyczy i jaki jest przedmiot niezadowolenia skarżącego.

Należy jednak zwrócić uwagę na to, że skarga nie może zastępować innego rodzaju pism – np. odwołań lub zażaleń – toteż nie może nosić cech im właściwych (przykładowo – jeżeli w „skardze” zamieszczone zostaną zarzuty dotyczące konkretnej decyzji administracyjnej razem z żądaniem jej zmiany lub uchylenia, to pismo takie nie będzie w istocie skargą, lecz odwołaniem od decyzji).

Gdzie złożyć skargę? Organ właściwy

Zgodnie z art. 228 k.p.a. skargi składa się do organów właściwych do ich rozpatrzenia. Organem właściwym do rozpatrzenia skargi na działanie wójta jest rada gminy, o czym wprost mówi art. 229 pkt 3 k.p.a. Doprecyzowanie tego przepisu znajdziemy w ustawie o samorządzie gminnym, której art. 18b przewiduje, że rozpatrywaniem skarg i wniosków dotyczących działania wójta rozpatruje komisja skarg, wniosków i petycji, która obligatoryjnie powinna być powołana przy każdej radzie gminy.

Uwaga! Złożenie skargi do organu niewłaściwego (a więc innego niż rada gminy) nie zamyka jednak drogi do jej rozpoznania – zgodnie z art. 231 § 1 k.p.a. jeżeli organ, który otrzymał skargę, nie jest właściwy do jej rozpatrzenia, obowiązany jest niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie siedmiu dni, przekazać ją właściwemu organowi, zawiadamiając równocześnie o tym skarżącego, albo wskazać mu właściwy organ.

Termin i sposób rozpatrzenia skargi

Rozpatrzeniem skargi, jak wskazano powyżej, zajmuje się komisja skarg, wniosków i petycji, powołana w ramach rady gminy. Komisja powinna poddać skargę analizie i omówieniu, a następnie wypracować stanowisko uznające skargę za zasadną lub niezasadną. Ostatecznie skargę rozpatruje rada gminy w formie uchwały. Podjęcie uchwały powinno nastąpić niezwłocznie, nie później niż w ciągu miesiąca (art. art. 237  § 1 k.p.a.). W przypadku przekroczenia tego terminu, skarżącemu przysługuje możliwość złożenia ponaglenia.

O sposobie załatwienia skargi obligatoryjnie zawiadamia się skarżącego. W przypadku uznania skargi za zasadną nie jest konieczne sporządzenie szczegółowego uzasadnienia prawnego i faktycznego. Takie uzasadnienie jest jednak obowiązkowe, jeżeli skarga załatwiona została odmownie.

Warto zaznaczyć, że mimo jawności uchwał rady gminy, szczegółowe uzasadnienie sposobu rozpatrzenia skargi nie jest publikowane w BIP ani innych dziennikach urzędowych – przesyłane jest ono wyłącznie skarżącemu.

I wreszcie należy mieć na uwadze, że ponowne złożenie dokładnie takiej samej skargi nie spowoduje rozpoczęcia całej procedury na nowo – zgodnie z art. 239 § 1 k.p.a. w przypadku gdy skarga, w wyniku jej rozpatrzenia, została uznana za bezzasadną i jej bezzasadność wykazano w odpowiedzi na skargę, a skarżący ponowił skargę bez wskazania nowych okoliczności – organ właściwy do jej rozpatrzenia może podtrzymać swoje poprzednie stanowisko z odpowiednią adnotacją w aktach sprawy – bez zawiadamiania skarżącego.

Czy można zaskarżyć uchwałę rady gminy o rozpatrzeniu skargi na działanie wójta?

Mimo, że uchwały rady gminy co do zasady mogą zostać zaskarżane do sądu administracyjnego, jeśli naruszają czyjś interes prawny lub uprawnienie (co przewiduje art. 101 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym), to jednak możliwość taka nie zachodzi w przypadku uchwały rady gminy wydanej w następstwie złożenia skargi na działanie wójta.

Postępowanie w sprawie skarg i wniosków nie jest bowiem postępowaniem dwuinstancyjnym. Rozpatrzenie skargi kończy się wydaniem uchwały przez radę gminy, jednak uchwała ta nie jest decyzją administracyjną ani innym aktem administracyjnym rozstrzygającym o prawach lub obowiązkach skarżącego – ma ona jedynie charakter zawiadomienia, toteż nie podlega kontroli instancyjnej.

Jak wskazano m.in. w postanowieniu NSA z 12.03.2013 r., I OSK 318/13: w sprawach dotyczących postępowania skargowego nie przysługuje skarga do sądu administracyjnego. Działania podejmowane przez organ w trybie postępowania w sprawie skarg i wniosków, normowane przepisami działu VIII k.p.a., nie mają formy aktu lub czynności, o jakich mowa w art. 3 § 2 p.p.s.a.

Odmowne załatwienie skargi przez radę gminy kończy zatem postepowanie w tym zakresie i nie podlega kontroli sądów administracyjnych.

W razie pytań jak zwykle zachęcam do kontaktu z Kancelarią i jednocześnie zapraszam do lektury moich innych artykułów dostępnych w zakładce Aktualności.

Zachęcam również do odwiedzenia i polubienia profilu Kancelarii na Facebooku, w celu otrzymywania powiadomień o najnowszych publikowanych artykułach oraz bieżących informacji dotyczących działalności Kancelarii.